Wstęp Jestem nauczycielem wychowania fizycznego w szkole podstawowej, z ponad 20 letnim stażem pracy, od kilku lat praktykuję również w zawodzie masażysty. Podczas lekcji w-f, zawodów sportowych czy ćwiczeń korekcyjnych dotyczących wad postawy dobrze jest czasami popatrzeć na ćwiczące dzieci oczyma masażysty. Samo spojrzenie oczywiście uczniowi ulgi nie przyniesie, ale zastosowanie odpowiedniej techniki masażu może być pożyteczne.
Krótki rys historyczny Masaż należy do najstarszych zabiegów terapeutycznych, stosowany był już w starożytności. Wywodzi się z Indii i z Chin, gdzie stanowił naturalną formę lecznictwa. W XVI w. Francuz, Ambroże Pare zauważył, że masaż przynosi ulgę po operacjach. Za ojca „masażu naukowego” uważa się holenderskiego lekarza Johana Mezgera (1839-1909). Dzięki publikacjom polskiego lekarza Izydora Zabłudowskiego (1851-1906) masaż był traktowany na równi z innymi działaniami wiedzy medycznej. Polak był kierownikiem Zakładu Masażu Leczniczego w Berlinie.
Obecnie w Polsce największe zasługi w rozwoju i propagowaniu masażu mają: Adam Zborowski – Masaż leczniczy (1991) Masaż klasyczny (1994) Masaż segmentarny (1995) Masaż limfatyczny (1996) Masaż wybranych jednostek chorobowych (1997)
Leszek Magiera – Klasyczny masaż leczniczy (1997)
Leszek Magiera i Tadeusz Kasperczyk – Segmentarny masaż leczniczy (1995) Automasaż leczniczy (1998)
T.Kasperczyk, L.Magiera, D.Mucha, R.Walaszek – Masaż z elementami rehabilitacji (2001)
Zasady ogólne Masaż jest formą oddziaływania na ustrój, za pomocą której wykorzystuje się bodźce mechaniczne, głównie w postaci ucisku na tkanki w celu wywołania odczynu. Wszystkie techniki w masażu klasycznym (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, wibracje, oklepywanie, wałkowanie i wyciskanie) stosujemy wzdłuż przebiegu naczyń limfatycznych.
Masaż sportowy jest odmianą masażu klasycznego. Różnica polega na tym, że podczas masażu sportowego stosujemy dłuższe, silniejsze i bardziej energiczne rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie i wyciskanie. Masaż sportowy powinien spełniać następujące funkcje: a) funkcję rozgrzewającą – przygotowując do zawodów czy treningu b) funkcję regenerującą – przyspieszając powrót organizmu do stanu prawidłowego c) funkcję leczniczą – wspomagając leczenie urazów
Przeciwwskazania do wykonania masażu Tylko lekarz ustala wskazania i przeciwwskazania.
Przeciwwskazania obejmują: 1. Stany chorobowe z wysoką temperaturą ciała powyżej 38 stopni 2. Krwotoki lub tendencja do ich występowania 3. Ostre i podostre stany zapalne 4. Przerwanie ciągłości skóry 5. Wczesny okres po złamaniach, skręceniach i zwichnięciach 6. Zapalenie szpiku kostnego z przetokami 7. Wszelkiego rodzaju zmiany dermatologiczne 8. Świeże zakrzepy 9. Niewyrównane wady serca 10. Tętniaki 11. Czas menstruacji 12. Nowotwory złośliwe i niezłośliwe 13. Choroby jelit z owrzodzeniem i krwawieniem 14. Choroba wrzodowa żołądka z krwawieniem 15. Stany zapalne dróg żółciowych 16. Kamica wątrobowa nerkowa
Wpływ masażu na organizm człowieka Skóra W naczyniach skórnych zwiększa się przepływ krwi i chłonki, dzięki czemu zwiększa się aktywne dostarczanie substancji odżywczych oraz szybsze wydalanie produktów przemiany materii.
Mięśnie Tkanka mięśniowa jest lepiej zaopatrywana w tlen i substancje odżywcze, szybciej też następuje wydalanie produktów przemiany materii. Masaż zwiększa zdolność mięśni do pracy. Po 5-minutowym masażu zdolność do pracy zmęczonego mięśnia wzrasta 3-5 krotnie (ale należy pamiętać, że zbyt długi masaż powoduje sytuację odwrotną).
Stawy i aparat więzadłowy Zwiększa się wytrzymałość aparatu więzadłowego, a zarazem ruchomość w stawach. Poprzez lepsze ukrwienie zdolność do pracy stawów i aparatu więzadłowego szybko wzrasta.
Układ krążenia Pobudzony do pracy układ krwionośny i limfatyczny zaopatrując organy w tlen i substancje odżywcze likwiduje objawy zastoinowe, wchłaniają się także obrzęki. Masaż ułatwia odpływ krwi żylnej, zmniejsza opór krwi w tętnicach, przez co ułatwia pracę serca.
Układ nerwowy Masaż wpływa na układ nerwowy pobudzająco lub uspokajająco w zależności od siły i tempa wykonywanego masażu.
Reasumując można stwierdzić, że masaż powoduje przyspieszenie procesów biochemicznych zachodzących w naszym organizmie.
Masaż pleców (skrót) Pozycja wyjściowa – leżenie przodem, twarz skierowana w stronę niemasowaną; kończyny górne zgięte, ułożone pod czołem.
Rozpoczynamy od głaskania, kierunek ruchów – od pasa i pośladków w górę do dołów pachowych. Po przegłaskaniu całych pleców zaczynamy rozcieranie prostownika grzbietu: - opuszkami palców (tor prostoliniowy, falowy) - nasadą dłoni - grzbietami palców - dłonią zaciśniętą w pięść
Następnie rozcieramy okolice wyrostków kolczystych kręgosłupa. Wykonujemy ruchy koliste i prostolinijne: - kciukami - opuszkami palca środkowego z dociskiem palca wskazującego - rozcieranie z odciągnięciem
Przyciągamy brodę do mostka i rozcieramy okolice C7 w kierunku do potylicy. Dalej rozcieramy grzebień łopatki, brzeg boczny i kąt łopatki (masujemy opuszkami palców i kciukami naprzemiennie). Po roztarciu mięśni międzyżebrowych i po przegłaskaniu, przechodzimy do ugniatania pasma prostownika grzbietu. Ugniatamy koliście opuszkami palców, szczypcowo, stosujemy piłowanie małe i duże. Głaszczemy. W dalszej części wykonujemy wibracje, przegłaskujemy i przechodzimy do oklepywania (kubełokwe, miseczkowe, miotełkowe i siekane). Całość jeszcze raz przegłaskujemy i przechodzimy na drugą stronę.
Masaż uda z tyłu (skrót) Leżenie przodem, kolana zgięte pod kątem 30-40 stopni. Ruchy od dołu podkolanowego do pachwiny. Głaskanie (części tylnej uda) Wyciskanie (poprzeczne i cylindryczne) Rozcieranie (duże chwyty nasadami dłoni i kłębem) Głaskanie Ugniatanie (zwykły podwójny chwyt, jodełka, chwyt szczypcowy) Głaskanie Wibracja i potrząsanie Ruchy uderzeniowe (miotełka, kubełki, miseczki, siekane) Głaskanie
Staw kolanowy z tyłu (skrót) (sam dół podkolanowy tylko lekko głaszczemy) Głaskanie (ósemkowe, koncentryczne) Rozcieranie (kłębem, nasadą – ruchy koliste) - więzadła boczne - ścięgna ograniczające dół podkolanowy (opuszką kciuka, palec drugi z dociskiem) -okolice gęsiej stopy Głaskanie (koncentryczne lub ósemkowe)
Stopa z tyłu (skrót) Wygłaskujemy całą stopę z tyłu Wygłaskujemy guz piętowy i ścięgno Achillesa Rozcieranie - guz piętowy i ścięgno Achillesa - okolice kostek - okolice podeszwową (rozcieramy „żelazkiem”) Przegłaskujemy całą kończynę do pachwiny i później wstrząsamy całą kończynę.
Masaż podudzia strona przednia (skrót) Głaskanie (wykonujemy całymi powierzchniami dłoni od stawu skokowego do kolanowego) Rozcieranie (całymi powierzchniami dłoniowymi obu rąk jednocześnie, naprzemiennie, po obu stronach) Ugniatanie (chwyt szczypcowy, oburącz jednocześnie, naprzemiennie, strona boczna) Wibracja (tylko labilna, po stronie bocznej)
Masaż stawu kolanowego strona przednia (skrót) Głaskanie Rozcieranie rzepki Ruchy okrężne kciukami Rozcieranie stron bocznych (ruchy okrężne opuszkami palców obu rąk)
Masaż uda strona przednia Głaskanie (całe dłonie oburącz) Rozcieranie (ruchy faliste i okrężne obu rąk, w kilku pasmach, oraz powierzchniami dłoniowymi obu rąk) Ugniatanie (chwyt szczypcowy, w kilku pasmach) Głaskanie Wibracja (całą powierzchnia dłoniową, w trzech pasmach i labilna) Oklepywanie (miotełka, kubełki, miseczki, siekane) Wałkowanie (obu stron, przednie i tylne)
Masaż kończyny górnej
Masaż stawu ramiennego (skrót)
Masowany leży tyłem lub siedzi. Głaskanie (głaszczemy mięsień naramienny, czworoboczny grzbietu, część szyjną oraz piersiowy większy) Rozcieranie (ruchy okrężne, faliste opuszkami palców, jodełka, oburącz nasadami dłoni) Ugniatanie (w trzech pasmach chwytem szczypcowym oburącz równocześnie, naprzemiennie) Głaskanie Wibracja (labilna) Oklepywanie (miotełki)
Masaż ramienia (skrót) Głaskanie (całą powierzchnią dłoniową, od strony mięśnia dwugłowego, a później trójgłowego) Rozcieranie (opuszkami palców, ruchy okrężne lub faliste; oburącz, nasadami dłoni, naprzemiennie – rozcieramy mięsień dwugłowy, trójgłowy i naramienny) Ugniatanie (chwytem szczypcowym, a później kleszczowym) Głaskanie Wibracja (labilna) Oklepywanie (miotełki) Wałkowanie (jedną ręka w jedną stronę, a drugą w przeciwną, poprzecznie do osi długiej ramienia)
Masaż stawu łokciowego (skrót) Rozcieranie (ruchy okrężne opuszkami palców)
Masaż przedramienia (skrót) Głaskanie (całą powierzchnią dłoniową równocześnie, naprzemiennie i opuszkami palców faliście i koliście) Rozcieranie (oburącz jednocześnie lub naprzemiennie) Ugniatanie (chwyt szczypcowy, później kleszczowy) Wibracja labilna
Masaż stawu nadgarstkowego (skrót) Głaskanie (kciukiem i wskazicielem w formie bransolety w jedną i w drugą stronę) Rozcieranie (ruchy okrężne równocześnie kciukami i wskazicielami na całej szerokości stawu)
Masaż strony grzbietowej ręki (skrót) Głaskanie (powierzchnią dłoniową albo kciukami wzdłuż kości śródręcza do nadgarstka) Rozcieranie (ruchy okrężne opuszkami kciuków)
Masaż strony dłoniowej ręki (skrót) Głaskanie (grzbietową stroną ręki w formie wymiatania) Rozcieranie (ruchy okrężne opuszkami wyprostowanych palców w kilku pasmach) Ugniatanie (zaciśniętą pięścią przez środek dłoni a ugniatanie kłębu kciuka i kłębika małego palca - chwytem szczypcowym)
Masaż palców ręki (skrót) Głaskanie (kciukiem i wskazicielem po stronie grzbietowo-dłoniowej i po stronach bocznych) Rozcieranie (ruchy okrężne kciukiem i wskazicielem) Ugniatanie (kciukiem i wskazicielem na poszczególnych paliczkach)
Przygotowując ten materiał korzystałem z publikacji „Masaż w elementami rehabilitacji” pod redakcją R. Walaszczaka wyd. REHMED Kraków 2001r. oraz z doświadczeń własnych nabytych podczas pracy w charakterze masażysty.
Tadeusz Pęcherzewski tpecherzewski@wp.pl
|